تأملی بر نقش برجستۀ شکارگاه خسرو دوم (؟) در تاق بستان و الگوپذیری از آن در نقش برجستۀ تنگ واشی فتحعلی شاهِ قاجار

نقش مایۀ شکار از نخستین نقاشی های دیواری دوران پارینه سنگی درون غارها تا تکامل یافته ترین دست ساخته های امروزی در هنر ایران وجود داشته و در مسیر تاریخ هنر و طی فرایند شکل گیری فرهنگ های مختلف، مفاهیم گوناگونی را در درون خود پرورده است. این روند تکاملی در دوران تاریخی و خصوصاً دورۀ ساسانی مفهومی فراتر از شکار صرف به خود می گیرد، به طوری که یکی از رایج ترین موضوعات هنر و فرهنگ دورۀ ساسانی صحنه شکار است و در این زمینه شاهان ساسانی اقدام به تأسیس مکان هایی خاص با عنوان شکارگاه و یا باغ شکار کرده اند. این پژوهش در نظر دارد به بررسی مفهوم شکار در دورۀ ساسانی، به ویژه اهمیت محوطه های شکارگاهی دورۀ خسرو دوم بپردازد؛ بدین منظور شکارگاه خسرو دوم در تاق بستان و نقوش حک شدۀ شکار گراز و گوزن در دو طرف تاق بزرگ تاق بستان مطالعه شده و تأثیر آنها بر شکل گیری شکارگاه فتحعلی شاه در تنگ واشی، و همچنین نقش برجستۀ او در این مکان، بررسی شده است. مطالعۀ نقوش شکارگاه تاق بستان، تأثیرپذیری آنها را از نقاشی های دیواری مربوط به شکارِ اواخر دورۀ اشکانی و دورۀ ساسانی مشخص کرده است، به طوری که خود نقاشی های دیواری مربوط به شکار دورۀ ساسانی خود متأثر از نقاشی های دیواری دورۀ اشکانی اند. نقوش شکارگاهی تاق بستان بر نقوش شکار در دوران اسلامی تأثیر گذاشته است که نمود این تأثیرات را در مینیاتورهای دورۀ اسلامی می توان دید. چنانچه اوج آن در دورۀ قاجار و به گونه ای دیگر تجلی پیدا می کند؛ بارزترین نمود این تأثیرپذیری در دورۀ قاجار، نقش برجستۀ شکار شاهی فتحعلی شاه در تنگ واشی است. مطالعات صورت گرفته در این پژوهش نشان می دهد، با وجود اینکه دو نقش برجستۀ مذکور از نظر مضامین به هم شباهت دارند، اما هدف از ایجاد آنها متفاوت بوده است.